Terug in de tijd.............1964

[Juul - PE0GJG]

Ik weet het nog goed, ik was driftig aan het bouwen in 1964. Bijna afgestudeerd en bijna werkzaam bij Phlips in Huizen waar ze wel heel erg mooie spullen maakten op HF gebied. Geheime zendontvangers voor het leger , maar ook 300 Kw. zenders voor MG en HF.

Ja zelf bouwen dat deed je nog in die tijd. Ik was 17 en soldeerde er op los. En ook dat deed je in die tijd. Bijna alles moest je zelf bouwen. En ik weet nog goed dat ik in publicaties de meest mooie recensies voorbij zag komen over de toen net "uit zijnde" transistoren. In m'n archief vond ik dit leuke stukje. Moet je de specs van toen, 1964, eens vergelijken met die van nu.


Het was ook in de tijd dat er, meestal in het weekend in t'Gooi, veel vossejachten werden gehouden. Onder aanvoering van PA0MW en PA0JEB. Dus dat was struinen door de Hilversumse bossen. En m'n moeder maar klagen over de vieze spijkerbroeken!
Een leuk voorbeeld van zo'n vossejachtontvanger, een echte superreg, kun je bewonderen op de website van Jan Poortman:

https://www.pa3esy.nl/zelfbouw/vossejag ... s_set.html

En de toen zeer populaire OC170 was ruimschoots aanwezig in t'Gooi vanwege de nabijheid van Philips.

Ben blij dat ik die tijd nog heb meegemaakt!

Juul

[PE1KEL]

Ja, dat is echt leuk
Jouw tijd is iets voor mijn tijd, maar ik ben wel opgegroeid met de OC71, OA91 etc...
Met mijn vader, ik was zelf 7 jaar, een klein zendertje maken met een OC71, de lak eraf halen en laten zien dat het geleidt als je licht erop schijnt.
Man, wat was dat een leuke tijd
Ik begrijp jouw melancholie, Juul.

[PA5COR]

Mooi verhaal, ik moet nog wat van die OC torretjes hebben in een doosje, konje ook gebruiken als licht gevoelige weerstand, ff wat van de lak krabben

[PA3DJS]

Ik ben van later, dus begonnen met AC en AF torretjes, maar snel daarna met de BF, BC en BD torretjes (veel uit oude elektronica)

Die specs van toen zijn helemaal niet zo gek! 2N2219(A) en 2N2222(A) (uit nagenoeg dezelfde tijd als de 2N2218(A) ) kom je nog steeds tegen. 2N2222(A) is nog steeds te koop in SMD (uit lopende productie). De metal can versies zijn er ook nog. Ook de 2N2218 kun je nog bij bijvoorbeeld Mouser bestellen. Sommige componenten lijken tijdloos te zijn.

Ik snap wel dat je ze niet moet vergelijken met bijv SiGe transistors of met van de multi cell low Vcesat transistors.

Ik schrok wel van de prijs van die torren. Volgens mij een aardige hap uit je salaris begin jaren 60 als je er een paar nodig had.

[PA0ETE]

Geaarde basis in het schema, omdat de gebruikte transistor in geaarde emitterschakeling met moeite de 100 MHz voorbij kwam.

Het is me een raadsel waarom L1 erin zit, die moet duidelijk als smoorspoel werken, maar met een dergelijke spoel met 7 windingen op 6 mm krijg je een hoop zelfresonantie van windingen onderling via capacitieve koppeling, wat parasitair oscilleren sterk in de hand werkt. Om dat te voorkomen zou je een weerstand parallel aan die spoel kunnen zetten, maar ja, die komt dan mogelijk ook in de buurt van 1 k, samen met die 1k5 die er al staat is het effect van de spoel dan nihil. Ik denk dat die er gewoon beter uit kan, dat maakt voor de versterker vrijwel geen verschil en hij is zo een stuk stabieler.

Verder: die 50 ohm uit de TV-tuner: als je die in de emitterlijn zet zonder te ontkoppelen is dat een flinke tegenkoppeling. Dat werkt zeker tegen de intermod, maar de versterking zal in tegenstelling tot wat er staat wel flink afnemen. De ingang van zo'n versterker zit waarschijnlijk al rond de 50 ohm, en die wordt hoger door de tegenkoppeling, waardoor er mogelijk ook een misaanpassing ontstaat.

Verder ontbreekt in het schema de ontkoppeling van de voedingsspanning. Dat is niet ongewoon, want dat gebeurt in zulke schema's vaker, al zit die wel in de schakeling omdat ontkoppelen zo belangrijk is dat dat voor zich spreekt. Maar in een tijdschrift zou ik dat er wel bij tekenen voor degenen die daar wat minder ervaring mee hebben

--

Ik ben wat minder nostalgisch aangelegd dan de meeste leeftijdsgenoten. Ik sta nog dagelijks te kijken van de huidige ontwikkelingen en wat er op gebied van techniek allemaal mogelijk is. Je moet het verleden wel koesteren, en dat doe ik ook. Je moet verder vooral de lessen uit het verleden niet vergeten, maar ik zou echt niet terug willen naar de jaren 70 of 80. Ik zou wel nu zo oud willen zijn als ik in de jaren 70 en 80 was, maar dat is wat anders natuurlijk

Ik heb overigens geen enkele kritiek op mensen voor wie dat anders ligt. Ik vind het prachtig dat je zulke dingen post Juul.

[pa1bvm]

wat waren jullie toen in 1964 al modern....
ik was in 1969 nog bezig met een ECC82 ..in een 0-V-1 ontvanger uit " Jongens Radio "
de spoel had ik verkeerd gemaakt .. geen middengolf .. wel Pee aa nul George Mike Whiskey ..was veel leuker .. en geheimzinnig
leek wel op de boeken van professor Lepidus en de Club van draadje .. ach ach mooie tijd ..

[PE9ZZ]

Het is me een raadsel waarom L1 erin zit, die moet duidelijk als smoorspoel werken

Dat doet-ie ook. Het draadje is ongeveer 17 cm lang. Inderdaad, kwart golf op 434 MHz. Heb nog AF139's in m'n bakkie Ge RF torren. En de AF279S, pas op! Grappig dat ze 'm vergelijken met de EC88, bekend van de TV versie PC88. Heel mooi buisje, meestal met gouwe pennetjes, maar inderdaad nogal ruisig. Wel grootsignaal vaster. Wat het verhaaltje ook vermeldt. Overigens, met 1.5k in serie zal-ie inderdaad niet veel doen.

Tjerk, 9ZZ

[PA0ETE]

Het is me een raadsel waarom L1 erin zit, die moet duidelijk als smoorspoel werken

Dat doet-ie ook. Het draadje is ongeveer 17 cm lang. Inderdaad, kwart golf op 434 MHz. Heb nog AF139's in m'n bakkie Ge RF torren. En de AF279S, pas op! Grappig dat ze 'm vergelijken met de EC88, bekend van de TV versie PC88. Heel mooi buisje, meestal met gouwe pennetjes, maar inderdaad nogal ruisig. Wel grootsignaal vaster. Wat het verhaaltje ook vermeldt. Overigens, met 1.5k in serie zal-ie inderdaad niet veel doen.

Tjerk, 9ZZ

Een spoel met een draad van een kwartgolf lang werkt niet als smoorspoel voor die band als hij opgerold zit hoor. Opgerold werkt hij zeker niet meer als een kwartgolf. Dit levert een veel grotere zelfinductie op dan bij een rechte kwartgolf draad.

Het is overigens een veel aangehangen misvatting dat mensen denken dat een opgerold stuk draad hetzelfde werkt als hetzelfde stuk draad dat recht is. Als je bij een HF-antenne van een kwartgolf niet genoeg ruimte hebt, en je wikkelt het resterende draad op dan is hij absoluut niet meer in resonantie.

Bovendien, als je de diameter van een spoel vergroot, levert dat weer een andere zelfinductie op. Hetzelfde gebeurt als je de dikte van het wikkeldraad verandert, en/of de afstand tussen de wikkelingen.

Een spoel van 7 windingen geeft hier 7 spoeltjes met 7 condensatortjes (namelijk de capaciteit tussen de wikkelingen onderling, die afhankelijk van de diameter en de afstand tussen de wikkelingen best eens meer dan 1 pF per stuk zou kunnen zijn). Ook vind je combinaties van de resonanties van de afzonderlijke wikkelingen. Dat zal allemaal geen hoge Q-factor hebben, en is een geaarde basisschakeling van zichzelf vrij stabiel, maar dit is toch iets wat je moet vermijden want de Q-factor is wel groot genoeg om problemen te veroorzaken.

Je kunt dit effect verminderen door de betreffende spoel minder Q te geven, waardoor hij breedbandiger wordt, bijvoorbeeld door er een weerstand aan parallel te zetten, maar hij zal nooit veel meer onderdrukken op die frequentie dan de ohmse weerstand die er toch al in zit. Daarom is weglaten van de spoel een veel betere optie. Dan is al deze potentiële problematiek verdwenen. Daarnaast geldt over het algemeen ook nog eens: hoe minder onderdelen, hoe minder problemen...

Ik zie overigens helemaal nergens in het verhaal staan dat het draadje 17 cm is, de resonerende spoel is een recht draadje van 6 cm zoals je wel vaker in de schakelingen uit die periode ziet.

[PA3DJS]

Afgezien van het nut van de smoorspoel in de emitter in serie met de 1.5k weerstand in het schema van TS, werkt en spoel van ongeveer een kwartgolflengte draad nog prima als smoorspoel. Veel van mijn oscillatoren zouden anders niet werken.

In feite heb je nu een helix transmissielijn (zoals bijvoorbeeld in een TWT), met hoge Zo en hele lage fasesnelheid. Zolang de omtrek van één winding << 0.1lambda, is de capaciteit tussen naastliggende windingen nauwelijks van invloed op de zelfinductie van de complete spoel. De inductie van één winding is zo klein dat de reactantie daarvan veel kleiner is dan de daaraan parallel staande capaciteit. Bedenkt dat de zelfinductie van die ene winding verlaagd wordt door het naastliggende koper (door wervelstroom in de naastliggende windingen). Ik dacht vroeger ook dat de capaciteit tussen naastliggende windingen grote invloed zou hebben, maar uitproberen heeft mijn opvatting aardig bijgesteld.

Als de draadlengte ongeveer 0.25lambda is, heb je in de buurt (iets hoger) de eerste Self Resonant Frequency waarbij het gedrag te modelleren is met een parallel LC kring. Ga ja richting 0.5lambda, dan gaat het in veel toepassingen mis.

Onderstaande site geeft de helix propagatieparamers van je éénlaags rechte spoel.
http://hamwaves.com/inductance/en/index.html#input
De berekende gegevens bevatten ook de self resonant frequentie (eerste parallelresonantie) en een descrete onderdelen vervangingschema. Experimenteer eens met de draaddiameter en kijk wat je Q-factor doet. Je komt tot wellicht verrassende inzichten.

ferrietloze smoorspoeltjes wikkel ik van zo dun mogelijk draad, en de windingen strak tegen elkaar op een lekker verliesgevende drager (bijvoorbeeld PVC). Je hebt dan de hoogste inductie in combinatie met de laagste Q factor (vanwege het hoge proximity loss van tegen elkaar liggende windingen). Helaas krijg je de Q-factor niet laag genoeg om oscilleren te voorkomen en is vaak toch een weerstandje nodig. Ik heb eens experimentjes gedaan door een spoeltje te coaten met lijm mer daarin grafiet. Was niet zo'n succes vanwege de reproduceerbaarheid. De hoeveelheid grafiet is nogal kritisch.

[PA5COR]

Modern? ook ik begon met buizen... maar transistoren hadden een voordeel, geen dikke voedingen en hoge spanningen
Een BC109C koste toen ik 15 was en bij AH werkte een heel netto uurloon van een gulden... en deed het ook op de FM goed
Uit de buizentijd nog wat varicap diodes overgehouden voor echte FM modulatie ook, kwam dan ook al 2 bloempotten ver
Daarna meer versterkers, en ontvangers gemaakt, in 1977 voorjaar ogegaan voor de D machtiging.
Sloop onderdelen deden het prima, nog een bakje met OC, en AF torren, en veel BC/BD torren over...
En veel Japanse torren, voorraad genoeg.
Uiteraard ook veel modern spul, maar zelfbouw staat nu op een laag pitje.
Het meeste wat ik wil hebben is er en werkt....

[Juul - PE0GJG]

Leuk herkenbaar. De verhalen.

Schoot mij net weer te binnen. Ik weet nog goed dat op een regenachtige zondagmiddag Wim-PA0JEB, ik denk in 1966, liet weten dat ie met behulp van zo'n grote plastic "zak" waar je kleren in kon doen een "ballon met zender" ging oplaten.
Hij had een heel klein licht zendertje op 2 mtr. gemaakt en de kledingzak met veel moeite met gas gevuld.
Dus vlakbij Wim z'n QTH, de hei tussen Hilversum en Laren werd het hele gevaarte opgelaten.....En het werkte !!!! Het was 1966 !!!
Hoe het verder af liep weet ik niet meer.
Dus ruim voor de z.g. ballon jachten die tegenwoordig zo populair zijn. Wim-JEB was z'n tijd ver vooruit. Hij woonde ook om de hoek van de Radio straat in Hilversum. Dat zal het wel zijn.

Juul

[Juul - PE0GJG]

wat waren jullie toen in 1964 al modern....
ik was in 1969 nog bezig met een ECC82 ..in een 0-V-1 ontvanger uit " Jongens Radio "
de spoel had ik verkeerd gemaakt .. geen middengolf .. wel Pee aa nul George Mike Whiskey ..was veel leuker .. en geheimzinnig
leek wel op de boeken van professor Lepidus en de Club van draadje .. ach ach mooie tijd ..

Mijn eerste 2mtr. convertor was met een 6J6. Met de moeilijk verkrijgbaren butterfly condensatoren. Maar........ik had geluk, ze waren bij werkgever Philips ruimschoots voorhanden.

[PA0ETE]

Afgezien van het nut van de smoorspoel in de emitter in serie met de 1.5k weerstand in het schema van TS, werkt en spoel van ongeveer een kwartgolflengte draad nog prima als smoorspoel. Veel van mijn oscillatoren zouden anders niet werken.

In feite heb je nu een helix transmissielijn (zoals bijvoorbeeld in een TWT), met hoge Zo en hele lage fasesnelheid. Zolang de omtrek van één winding << 0.1lambda, is de capaciteit tussen naastliggende windingen nauwelijks van invloed op de zelfinductie van de complete spoel. De inductie van één winding is zo klein dat de reactantie daarvan veel kleiner is dan de daaraan parallel staande capaciteit. Bedenkt dat de zelfinductie van die ene winding verlaagd wordt door het naastliggende koper (door wervelstroom in de naastliggende windingen). Ik dacht vroeger ook dat de capaciteit tussen naastliggende windingen grote invloed zou hebben, maar uitproberen heeft mijn opvatting aardig bijgesteld.

Als de draadlengte ongeveer 0.25lambda is, heb je in de buurt (iets hoger) de eerste Self Resonant Frequency waarbij het gedrag te modelleren is met een parallel LC kring. Ga ja richting 0.5lambda, dan gaat het in veel toepassingen mis.

Onderstaande site geeft de helix propagatieparamers van je éénlaags rechte spoel.
http://hamwaves.com/inductance/en/index.html#input
De berekende gegevens bevatten ook de self resonant frequentie (eerste parallelresonantie) en een descrete onderdelen vervangingschema. Experimenteer eens met de draaddiameter en kijk wat je Q-factor doet. Je komt tot wellicht verrassende inzichten.

ferrietloze smoorspoeltjes wikkel ik van zo dun mogelijk draad, en de windingen strak tegen elkaar op een lekker verliesgevende drager (bijvoorbeeld PVC). Je hebt dan de hoogste inductie in combinatie met de laagste Q factor (vanwege het hoge proximity loss van tegen elkaar liggende windingen). Helaas krijg je de Q-factor niet laag genoeg om oscilleren te voorkomen en is vaak toch een weerstandje nodig. Ik heb eens experimentjes gedaan door een spoeltje te coaten met lijm mer daarin grafiet. Was niet zo'n succes vanwege de reproduceerbaarheid. De hoeveelheid grafiet is nogal kritisch.

Ik ben het meer met je laatste alinea eens dan met de eerste Wim. Ik heb zowel als amateur, als professioneel verschillende keren problemen gehad met dergelijke spoelen als smoorspoel, en ik heb er op het QRL wel eens aan gemeten met een spectrum-netwerkanalyser om te achterhalen waar die problemen zaten. Dan vind je allerlei vreemde resonanties, die misschien niet een superhoge Q hebben, maar die in een versterker toch instabiliteit kunnen veroorzaken. De grootste problemen heb ik hiermee gehad bij het maken van VCO's op een hoge frequentie in PLL-systemen. Je vond dan onverwachte ruiszijbanden, die je bij gebruik van componenten zonder inductieve reactantie dan niet aantrof.

Ik ben vooral iemand van de praktijk. En ik heb dit soort dingen QRL-matig gedaan, voordat er goede simulatiesoftware beschikbaar kwam. In zo'n geval heb ik de neiging om me dan geen problemen op de hals te halen die ik me niet op de hals hoef te halen en ruimschoots uit de buurt te blijven van potentiële problemen.

Om op de kern van de zaak terug te komen: vanwege de lage impedantie van de transistor op die plek, en vanwege de aanwezige weerstand van 1k5 is een smoorspoel daar niet nodig.

Het was ook niet zo dat ik in de vorige mail bestreed dat de spoel een hoge impedantie op zou moeten leveren, ik stelde alleen dat er mogelijk problemen zouden kunnen ontstaan. Tjerk stelde in de post daarvoor dan weer onterecht dat de draad 17 cm zou zijn, een kwart golf. De draad is echter ruim 13 cm (pi maal diameter maal aantal windingen is pi maal 6 mm maal 7). En ik stelde dat er een veelvoorkomend misverstand is, dat de waarde van een spoel constant zou zijn bij een vaste lengte draad, ongeacht spoeldiameter, draaddiameter en ruimte tussen de wikkelingen waarop hij zijn conclusie mogelijk onterecht had gebaseerd.

(Volgens mij zijn we met dit alles ruimschoots van het doel van Juul met zijn post voorbij gestreefd Als de technische discussie zicht voortzet zal ik dat onderwerp afsplitsen van de nostalgie).

[PA3DJS]

@PA0ETE:
Helder dat oscillatoren niet of niet lekker willen oscilleren, en versterkers niet stil te krijgen zijn. Ook helder dat dit met inductief gedrag te maken heeft bezien vanuit de actieve component. Iinstabiliteit, en zwabberende oscillatoren hebben door de jaren heen wel wat slaap weggeroofd. Als het kan probeer ik spoelen ook te vermijden (en dat is niet alleen vewege kostprijs). Echter, vaak kan het niet (hoge stroom, ruisgedrag, filterwerking, etc).

Je bent vaak drukker met zaken die buiten de band liggen dan met ontwerpzaken voor het inband gedrag. Vooral als om bepaalde redenen voor een device gekozen wordt (moet worden) met achterlijk hoge ft.

Het ging mij om jouw opmerking "Een spoel met een draad van een kwartgolf lang werkt niet als smoorspoel voor die band als hij opgerold zit hoor." Dat doet zij/hij namelijk best goed!

Je moet jezelf natuurlijk wel realiseren dat daarboven het gedrag capacitief wordt, en weer verder omhoog inductief (zeg maar net zo als dat de impedantie van een stuk draad pieken en dalen vertoont).

Idem met condensatoren. Ik ben ontzettend blij met SM condensatoren: ze blijven tot veel hogere frequentie condensator (vergeleken met de pootjesversies). Ik heb regelmatig met bewondering gekeken naar de met de hand gesoldeerde UHF TV tuners in van die (verzilverde) doosjes met schotjes. ¡Hoe hebben ze dat aan de loop gekregen!

@PE0GJG:
Mooi zo'n double triode downconverter, weinig onderdelen en als je naar de opgebouwde schakeling kijkt, zie je wellicht gelijk het schema. Oh ja, en natuurlijk met (goedkope) lintlijn! Ik neem aan dat hij vooral voor AM gebruikt werd, dus een beetje drift was dan acceptabel.

[PA0ETE]

Dat soort doosjes, althans een beetje in die lijn heb ik ook nog gemaakt. Bijv. verdeelvelden van 950 tot 1750 Hz voor satellietschotels bij de kabetvlhead-ends. Wij hadden die dingen ontworpen met een vlakheid van + en - 1,5 dB, maar ons hoofd verkoop had dan aan een klant beloofd dat we ze 0,1 dB vlak zouden afleveren, en dan zaten wij met korte stukjes draad en stripjes op verschillende plekken met de punttang dat bereik recht te breien Dat was twee dagen werk per verdeelveld, en dan moesten erb bijvoorbeeld vijf, en we hadden maar twee mensen die dat werk konden doen (waaronder mijzelf) en die hadden ook nog andere dringende zaken op de planning